Motor, strukturno jednostavan, prilično dinamičan i izdržljiv – dobio je oznaku 1.9 TDI, a prvi put se pojavio na tržištu 1991. godine.
- Volkswagen nije bio prvi proizvođač koji je koristio turbo punjenje u dizelskim motorima u putičkim automobilima – ta je čast pripala Mercedesu
- Volkswagen, također nije bio prvi koji je koristio direktno ubrizgavanje goriva u dizelskim motorima s turbopunjačem – to je bio Fiat
Ipak, oznaka TDI, sa kojom je Volkswagen 1989. godine počeo označavati dizelske motore s turbo punjenjem i direktnim ubrizgavanjem osvojila je srca (i novčanike) mnogih vozača.
Od kada datiraju TDI motori? Je li to 1989. ili 1991. godina?
Oznaku TDI prvi je ponio Audi 100 C3 1989 godine, ali njega je pokretao 5-cilindarski agregat zapremnine 2,5 l, a kultni (ne bojte se upotrijebiti ovu riječ) motor 1.9 TDI, morao je čekati još 2 godine. U septembru 1991. godine započela je proizvodnja Audija 80 B4 1.9 TDI.
Motor 1.9 TDI – turbo punjenje, direktno ubrizgavanje
Kratica TDI je nastala da bi što jednostavnije opisala način punjenja i ubrizgavanja.
Prva proizvedena varijanta motora 1.9 TDI dobila je internu oznaku 1Z i bila je napajana dizelskim gorivom pomoću razdjelne pumpe za ubrizgavanje – ti se motori obično opisuju kao TDI VP (od Verteiler Pumpe ). Maksimalna snaga ovdje je iznosila 90 KS i omogućila je Audiju 80 da “sprinta” do 100 km/h za 14,1 sekundu i dosegne maksimalnih 174 km/h.
Hoćete li reći da je slab?
Dodao bih da je za one željne dizela jedina alternativa bila varijanta 1.9 TD s “neizravnim” ubrizgavanjem goriva, koja je iz iste radne zapremine (1.896 ccm) dostigla 75 KS, što znači da je za 100 km/h na brzinomjeru trebalo ubrzavati čak 17,5 sekundi, a Audijeva najveća brzina s takvim pokretačem bila je 162 km/h.
Dizajn ova dva motor je uveliko bio povezan – ne samo da su imali iste unutrašnje dimenzije (prečnik cilindra 79,5 mm, hod klipa 95,5 mm), već su bili izrađeni od istih materijala, odnosno od livenog željeza (blok) i aluminija (glava). Broj ventila je, također, bio jednak – 2 po cilindru, ukupno 8, pokretanih jednom bregastom osovinom (SOHC).
Osim motora 1Z, počeli su se pojavljivati i slični motori, koji u se koristili u drugim modelima Volkswagen grupe. Malo su se razlikovali u konstrukciji (npr. u smislu pogona vodene pumpe ili trase uljnih kanala, opreme ili performansi), no najvažnije je da se TDI VP od 90 KS nudio do 2005. godine – motori s oznakom ALH bili su posljednji u ponudi…
Godine 1996. pojavila se varijanta 1.9 TDI VP motora od 110 KS – motor pod oznakom npr. AFN, AHF ili AVG hit, između ostalih, za Audi A6 (C5) ili za VW Passat (B5). Posljednji automobili opremljeni motorom 1.9 TDI VP proizvedeni su 2006. godine.
1.9 TDI PD – ovo je kralj motora kao što je lav kralj džungle
PD (kratica za Pumpe Düse – pumpa dizna). Ovo rješenje je postalo obilježje VW Grupe u Evropi dugi niz godina, iako takvo rješenje nije koristila samo VW Grupa, sličan sistem se mogao naći i u Land Roverima. Ovaj sistem se počeo koristiti još tokom ‘30-ih godina proteklog vijeka, ne samo u Evropi, već i u SAD-u, a sam patent je još stariji – patentirao ga je Frederick Lamplough u Velikoj Britaniji 1911. godine.
Najbolje od svega, pojedinačne brizgaljke se koriste i danas, ali najčešće u motorima radnih mašina.
Kao što naziv govori, riječ je o kombinaciji brizgaljke i visokotlačnog dijela pumpe za gorivo u jednom elementu. Više od desetak godina jedinične brizgaljke borile su se za prepoznatljivost u očima kupaca, natječući se sa sve popularnijim Common Rail sistemom (sada ga koriste svi), koji se na tržištu pojavio nešto ranije (u oktobru 1997. godine, u Alfa Romeu 156 JTD) . Motori 1.9 TDI PD pojavili su se tek nešto kasnije – u januaru 1998., prvo u obliku AJM sa 115 KS, ispod haube Audija A6 C5.
Zatim je, naravno, došlo do razvoja ostalih 1.9 TDI PD verzija. Ovisno o modelu i godini, snage se kreću od 75 KS (u VW Caddyju, šifra motora: BSU), preko popularnih 90 KS (brojni modeli, od Seat Ibize do VW Sharan – kodovi uključujući ANU ili BXJ), 101 i 105 KS, do najsnažnijih – 130, 150, pa čak i 160 KS. Posljednje spomenuto motor (u početku šifra BPX, zatim BUK), koji uz 160 KS daje do 330 Nm obrtnog momenta, korišten je samo u jednom modelu: Seat Ibiza (6L) Cupra. Nije to bio jedini slučaj kada je 1.9 TDI PD bio najsnažniji motor u gami – slična situacija je viđena i u Škodi Fabiji RS, prve generacije, ali sa 130 KS i 310 Nm (motori ASZ, BLT) .
Mnoge verzije motora 1.9 TDI su prilično dobro podnosile prerade, posebno ARL sa 150 KS ili već spomenuti ASZ sa 130 KS, s pojačanim klipovima i klipnjačama. Za manje zahtjevne kupce tu je bio chiptuning, a za one zahtjevnije – potpuna rekonstrukcija motora uz korištenje efikasnijih brizgaljki, većeh intercoolera, većeg turbopunjača, novih izduvnih sistema… motor 1.9 TDI se mogao naći sa 200, 300, pa čak i do 400 KS.
Kao i u slučaju TDI VP, i TDI PD se mogao međusobno razlikovati do te mjere da svi dijelovi nisu bili kompatibilni sa svim vrstama motora. Dakle, ako neko odluči izgraditi “tuniranu verziju” s ciljem dobivanja velike snage, tada ga čeka puno posla u traženju odgovarajućih komponenti.
Danas 1.9 TDI gubi na važnosti
Iako su u većini verzija ovi motori poprilično trajni (ne odnosi se, među ostalim, na varijantu BXE koja se bori s npr. problemima s čahurama), danas je sve teže pronaći VP verziju u dobrom stanju – više automobila je rashodovano zbog istrošenosti. Situacija s modelima s pojedaničnim brizgaljkama očito je bolja, ali i njihov broj na cestama počinje opadati. Nisu više to vremena kada je svaki ljubitelj automobila tražio npr. TDI PD od 130 KS – sada se obično traže motori 2.0 TDI sa 140 ili 170 KS s Common Rail-om.
Ali, to je tema za neku drugu priliku – npr 30. godišnjicu motora 2.0 TDI CR.
